Panik Atak Tedavisi ‘nde İlaç Kullanımı İlkeleri -2

 

Panik Atak Tedavisi İlaç Kullanımı İlkeleri birinci yazının devamıdır.

 

İLAÇLARI BIRAKTIĞIMIZDA  HASTALIK  TEKRARLAR MI?

Depam da tedavi ettiğim hastalarımdan da biliyorum. En sık sorulan soru şudur?

“Dr. Bey ilaçları bıraktığımızda ne olacak? Hastalık tekrarlayacak mı?”

Her hastalıkta olduğu gibi panikte de belli bir tedavi süresi vardır. İlk defa panik atak yaşayan birinin en aşağı bir buçuk yıl ilaç kullanması gerekir. İyi olur olmaz ilacı kesmek yanlıştır.Zaten bir süre sonra hastalık tekrarlar. Panikatak sık tekrarlayan bir hastalıktır. Tam ve düzenli bir tedaviyle %40 tam düzelme şansı vardır. %40  hafif tekrarlarla seyreder. % 20 oranında da düzelir fakat aynen tekrarlar ve hep tedavi gerektirir…

Dolayısıyla şöyle toparlayalım:

-zamanından önce  kesilen ilaç tedavisi paniğin tekrarlamasına sebeptir.

-Tam  ve kuralına uygun tedaviyle  ;kimi hastada hastalık tekrarlamaz.Kimisinde tedavi gerektirmeyecek düzeyde “yoklamalar” olur. Kimisinde de tedavi gerektirecek düzeyde tekrarlar olur. Ailesel yatkınlığı olan, kişilik problemi olan,  yoğun stres altında olanlarda hastalık tekrarlama eğilimindedir. İlaç tedavisiyle beraber psikoterapi görmek tekrarları azaltır…

İLAÇLARI HANGİ SÜREDE VE HANGİ DOZDA KULLANMAK GEREKİR?

Panik bozukluk panikataklarla seyreden bir hastalıktır. Çoğunlukla depresyon, agorafobiyle birliktedir. Bu nedenle tedavinin uzun süreli olması gerekir.

Her bireyin hastalığı kendine has olduğu için, tedavi de ona has olmalı…Tedavi süresi ve ilaç dozuda kişiye özel olmalı. Tıpta bir kural vardır. “Hastalık yoktur hasta vardır” hastalığın süresi, şiddeti,  ailesel yatkınlığın olması ,tekrar edip etmediğine göre tedavi süresi ve ilaç dozu değişebilir.

Genel bir şeyler söylemek gerekirse;

İlk defa panikatak teşhisi konan birisi; tam düzelip ,önceki normal yaşamına dönene kadar ilaç kullanmalı. Fakat ilacı yine kesmemeli .İyi olduğu halde bir-bir buçuk yıl daha “koruyucu” tedavi görmeli. Bu uygulama , ilerideki olası tekrarları aza indirmek içindir…

Kişi düzeldikten sonra , günün birinde tekrar panikatak yaşar ve başa çıkamazsa ,tedavi süresi 2-3 yıl arası  olmalı.

Yine günün birinde üçüncü tekrarını yaşarsa  4-5 yıl sürdürmeli.

Bütün bunlara rağmen tekrarlar oluyorsa  ömür boyu koruyucu tedavi görmeli. Tansiyon ,şeker, kalp hastası nasıl ömür boyu ilaç kullanıyorsa ; sık tekrarlayan panik ve depresyonlarda da devamlı ilaç kullanılmalı. Kişi bunu kompleks  yapmamalı. Eğer ilaçla her şey normale dönüyor ve yaşam kalitesi yükseliyorsa neden kullanılmasın? Fiziksel hastalıklar hastalıkta panik- depresyon hastalık değil mi?  Ve kullanılan ilaçlarda tedavi amaçlı  ve zararı olmayan ilaçlardır.

Uzun süreli ilaç kullananların yılda bir kez, genel çek-up tan geçmesi gerekir.

Antidepresanlar Panikatakda  Hangi Dozda kullanılmalı?

Yeni kuşak (ssrı) antidepresanlar)(paksil, prozac,lustral,cipralex, cipram gibi)  20- 40 mg arası kullanılabilir.Nadiren 60 mg a kadar kullanılabilir

Efexor (snrı) 75-300 mg arasında kullanılabilir.

Eski kuşak antidepresanlar (Tofranil, anafranil gibi) 75-300 mg arası bir dozda kullanılabilir.

Tekrar vurgulamak gerekirse, ilaç dozu kişiye özeldir. O kişiyi panikten tamamen arındıran dozu yakalayana kadar ilacı artırmak gerekir…

İLAÇLAR İYİ GELMEDİYSE NE YAPMALIYIZ? İLAÇLARI NE ZAMAN DEĞİŞTİREBİLİRİZ?

Bir çok hastadan : “dr bey, bir sürü ilaç kullandım, hiç birisi iyi gelmedi, ne yapacağıma şaşırdım.” Şeklinde  yakınmalar duymaktayız…

Bu yakınmaları birkaç türlü değerlendirmek gerekir. Bazı kişiler ;ilacın alınır alınmaz etki etmesini ve birkaç gün yada hafta içerisinde hemen etkili olmasını bekler.Bazıları da hemen düzelmeyi umud eder. Olmayınca “ bu ilaç bana iyi gelmedi” denir. Oysa antidepresanlar kullanılmaya başlandıktan iki- üç hafta sonra etkili olmaya başlarlar. Tam etkisi ise aylar sonra ortaya çıkar. Panikatak ve depresyondaki belirtiler birden geçmez.sırayla ve azala azala geçer.

Kimi insan  bir iki kutu ilaçla her şeyin düzeleceğini zanneder. Kimisi bazı yan etkilerden dolayı ilacı hemen bırakır başka ilaca geçer, ondanda memnun değilse başka ilaç… bazende doktorların bazıları, zamanından önce, gereksiz ilaç değişiklikleri yaparlar…

Yazımızın başlarında değindiğimiz gibi, antidepresan ciddi bir yan etki yapmadıkca (serotonorjik sendrom) kullanılmaya devam edilmelidir.

Bir ilacın iyi gelmediği nasıl anlaşılır ve ilaç değişikliği ne zaman yapılır?

Herhangi bir antidepresan; iki aylık sürede  ve tam tedavi dozunda kullanıldığı halde  hala  sonuç vermiyorsa değiştirilebilir. Örneğin Efexor günde 300 mg, seroxat-paxil 40 mg dozunda  iki ay kullanıldığı halde , hiçbir ilerleme yoksa, o zaman başka bir ilaçla değiştirilebilir. Her ilaç için bu kural geçerlidir…Pek tabiî ki iki ayda tam düzelmeyi beklemeyin. Panikatak ve depresyonda  belirtiler  birden yok olmaz. Azalarak ve zaman içerisinde yok olur. Bu yüzden iki ayda beklenen , çok azda olsa düzelmenin baş göstermesi ve hastanın “yeşil ışık” görmesidir.

Bazı uzmanlar bu süreyi altı aya kadar  uzatırlar. Bana göre; bir hekimin verdiği ilaç ve hekimin uyguladığı tedavi yöntemi , altı ayda hiçbir değişiklik oluşturmuyorsa, o hekimi değiştirmek daha doğru olur…

İLACI KESME KRİTERİ NE OLMALIDIR?

Bir çok insan , haklı olarak devamlı ilaç kullanmak istemez. Her gün ilaç alma mecburiyeti ,hakikaten sıkıcı bir durum. Mükemmeliyetçi ,titiz kişilikte ve aşırı kontrollu bireyler ;ilacı yaşamlarına bir müdahale gibi gördüklerinden , ilaca pek sıcak değillerdir. Ama sağlıklı olmak için gerekiyorsa, mecburuz. Bunu da içselleştirmek gerekir. Panik problemi olan birisi ne zaman ilacı kesmeli?

Aşağıdaki 1. maddedeki önerilerim, kısa süreli ilaç kullanmaktan yana olan kişiler içindir:

(Kendi klinik deneyimlerimde, daha uzun süreli tedaviler önerdiğimi yukarılarda okumuşsunuzdur)

1-ilk defa panikatakla tanışanlar, tedaviyle tam düzelip, bu düzelmeyi en aşağı,  altı ay sürdürmeleri durumunda kademeli azaltıp kesebilirler…

Bir süre sonra panikatak tekrarlarsa , bu sefer süreyi  bir buçuk- iki yıla uzatmak gerekir.

2-Ailesinde panikatak ve  diğer anksiyete bozuklukları problemi olanlar ,2-3 yıl kadar tedaviyi sürdürmeliler.Genetik yatkınlığı olanlarda hastalık tekrarı sık olabilmektedir…

Bu kişilerde tedaviden sonra, yine ataklar tekrarlarsa, tedavi süresini  5- 6 yıla çıkarmak gerekir. Buna rağmen yine tekrarlarsa ömür boyu koruyucu tedavi görmek tercih edilebilir.

PANİK KRİZİNİ DURDURAN BİR İLAÇ VAR MI?

Bugün itibarıyla panikatağı durduran bir ilaç yok. Ama paniğin şiddetini azaltan ilaçlar vardır.

Bunlardan en bilineni ,panikataklıların çokca kullandıkları xanax’tır. Bir çok hasta nöbet anında kullanırım diye xanax ı cebinde taşımaktadır. İyi olmanın bir ölçüsü de; xanax ı üzerimizden ve her yerden uzaklaştırmaktır…Ben  xanaxın kötüye kullanıldığını görüyorum. Çok dikkatli kullanıp kısa sürede kesmek gerekir. Ativan, Diazem , Rivotril diğer yeşil reçete ilaçlarıdır. Panik başladığı gibi mutlaka biter. Bu ilaçlara mümkün olduğunca “bulaşmamak” gerekir.

GEBELİK VE EMZİRME DÖNEMİNDE KULLANACAĞIMIZ BİR İLAÇ VAR MI?

PANİKATAKLILARDA HAMİLE KALABİLİR VE ÇOCUK SAHİBİ OLABİLİR.

TEDAVİ OLMAZSANIZ DAHİ, SIKINTI VE STRESLEDE OLSA HAMİLELİK OLABİLİYOR.FAKAT BAZILARIMIZ İÇİN, ÇOK ZOR VE YORUCU BİR SÜREÇ. AMA BİR ÇOK PANİKATAKLININ HASTALIĞI HAMİLELİKTE AZALABİLİYOR

BANA GELEN PANİKATAKLI HASTALARIMDA ŞÖYLE BİR YOL TAKİP EDİYORUM.

1-ÖNCE HASTALIĞINI TEDAVİ EDİP, 6 AYDA TAM DÜZELMENİN OLDUĞU VE İLAÇ KULLANILMADIĞI BİR DÖNEMİ İSTİYORUM.ÇÜNKÜ, “DÜZELDİM” DİYEBİLMEK İÇİN, HASTALIKLA İLGİLİ HİÇ BİR BELİRTİ VE ŞİKAYETİN OLMAMASI VE BU HALİN İLAÇSIZDA 6 AY DEVAM ETMESİ GEREKİYOR.
BU HASTALARIMIZ HEMEN HAMİLE KALABİLİYOR.

2-HASTALIK TAM DÜZELMEDEN KİŞİ HAMİLE KALMAK İSTİYORSA YADA ÇOCUK İSTİYOR AMA ERTELİYOR FAKAT “KAZARA” HAMİLE KALMIŞ VE ÇOCUĞU ALDIRMAK İSTEMİYORSA BU DURUMDA DA ŞÖYLE ÖNERİLERDE BULUNUYORUM:

-KULLANILAN İLAÇ ZARARLIYSA KADEMELİ AZALTIP KESİYORUM. TERAPİ VE DOĞAL YÖNTEMLERLE TEDAVİYE ALIYORUM. HAMİLE HANFENDİ HİÇ BİR İLAÇ KULLANMAK İSTEMİYORSA ONADA BU YÖNTEMİ UYGULUYORUM.
İKİ HAFDADA BİR TERAPİYE ALIYORUM.İSTEDİKLERİ ZAMAN BANA ULAŞABİLİYORLAR.

-EĞER İLAÇ ÇOCUĞA ZARARLI DEĞİLSE, HANFENDİ DE KULLANMAK İSTİYORSA DEVAM EDİYORUZ.BAZEN DOZU AZALTIYORUM.

-MUTLAKA İLAÇ KULLANILMASI GEREKEN DURUMLARDA HAMİLELİKTE KULLANIMI SAKINCALI OLMAYAN İLAÇ ÖNERİYOR VE TERAPİYLE DESTEKLİYORUM.

NETİCEDE HİÇ BİR KOMPLEKSE KAPILMAYIN. DİĞER BAYANLARDAN BİR EKSİKLİĞİNİZ YOK.BİYOLOJİK BİR BOZUKLUK OLMADIKTAN SONRA, BEYİN OLARAK KENDİNİZİ HAZIRLARSANIZ, PEK ALA ÇOCUK SAHİBİ OLABİLİRSİNİZ. HİÇ BİR PANİK ATAKLI HAMİLELİĞİNDE ÖLMEMİŞTİR. EĞER ÇOCUĞU ÇOK İSTİYORSANIZ HAYALLER KURUYORSANIZ TERAPPİ ETKİSİ BİLE GÖSTERİYOR. BAZEN PANİK ATAKTAN DEPRESYONDAN ESER KALMIYOR.
KİMİSİNDE DE ÇOCUK İSTENMİYORSA; HASTALIK AĞIRLAŞABİLİYOR.HASTALIĞI OLMAYANDA HASTALIK ORTAYA ÇIKIYOR…

SİZ DOKTORUNUZLA TEKRAR KONUŞUN,ŞARTLARINIZI GÖZDEN GEÇİRİN.SİZE EN UYGUN SEÇİMİ YAPIN. BENİM BU GÜNE KADAR BİR ÇOK HASTAM DOĞURDU VE ÇOCUKLARI DA ÇOK SAĞLIKLI. HİÇ ENDİŞE ETMEYİN.

 

Dr. Nihat KAYA

Psikiyatri Uzmanı